Tarixi hadisələr arasında Xocalı Faciəsi, Azərbaycan və Ermənistan arasındakı münaqişə dövründə baş vermiş ən faciəli və qəddar soyqırımlardan biridir. Bu faciə, XX əsrin ən dəhşətli törəmələrdən biri kimi qeydə alınır və Xatın və ya Xirosimanın faciələri ilə müqayisə edilir.
Xocalı Şəhəri və Əhali:
Xocalı, Xankəndi şəhərinin 14 km şimal-şərqində yerləşir. 1992-ci ilin fevral ayında bu şəhər, 7 min nəfərlik əhali ilə birlikdə soyqırımın məkanına çevrildi. Ermənistandan və qonşu Xankəndindən gələn erməni qüvvələri tərəfindən didərgin salınan azərbaycanlılar və 1989-cu ildə Fərqanədən qovulan türklər də burada məskunlaşmışdılar.
Faciənin Gedişi:
1992-ci il fevralının 25-dən 26-na keçən gecə, erməni silahlı dəstələri Xankəndi şəhərindən gətirdikləri artilleriya və ağır texnikanın köməyi ilə silahsız və köməksiz Xocalı şəhərinə hücum etdilər. Şəhər dörd tərəfdən erməni qoşunları tərəfindən əhatə olunaraq, az bir vaxt ərzində yanğınla əhatə olundu və tamamilə alova büründü. Şəhərin müdafiəçiləri və yerli əhali qorxuğa qapılarq, şəhəri tərk etməyə məcbur oldu. Fevralın 26-sı səhər saat 5-ə kimi şəhər erməni işğalçıları tərəfindən zəbt edildi.
Qurbanların Sayı və Vəhşiliyi:
Xocalı Faciəsində 613 nəfər öldürüldü, 487 nəfər şikəst oldu, 1275 nəfər isə erməni əsirinə düşdü. Bu qurbanların 106-sı qadın, 63-ü uşaq, 70-i qoca idi. Faciədə 56 nəfər xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirilmişdir. Qurbanlar arasında diri-diri yandırılanlar, başı kəsilənlər, üzləri soyulanlar, gözləri çıxarılan uşaqlar və hətta meyitlərə təhqir edilmişlər.
Milli Matəm Günü:
Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən 1 mart 1994-cü ildə bu soyqırım üçün xüsusi Fərman verildi. 26 fevral "Xocalı soyqırımı və milli matəm günü" kimi elan olundu və bu gün Azərbaycan xalqı üçün bir matəm günü kimi qeyd edilir. Hər il, 26 fevral Azərbaycan Prezidenti bu hadisə ilə bağlı xalqa müraciət edir və milli matəm dəqiqəsi keçirilir.
Qələbə Ümidi:
Xocalı Faciəsi, Azərbaycan xalqında unudulmaz bir acı və qəzəb yaratmışdır. Bu soyqırımın tanınması və müstəqil Azərbaycanın torpaqlarının bərpasına dair sürətlərə hərəkət etmək üçün beynəlxalq cəmiyyətlərin dəstəyinin artması ümidi ilə, Xocalı Faciəsi tarixi bir dərsləyə çevrilməlidir.
Tarixi Bir Qələbə:
2020-ci ilin Vətən müharibəsi, Azərbaycan tarixinə əlavə bir qələbə kimi yadda qalacaq. Müzəffər Ordumuzun Ali Baş Komandanı İlham Əliyevin müjdələdiyi 10 Noyabr - Qələbə Günü, ölkədə insanların ürəklərində yaşayan qələbə və səradanlıq hisslərinin ən yüksək səviyyədə olduğu anlardan biri olmuşdur.
Qırmızı Qərənfillər və Şəhidlər Xiyabanı:
Bu əlamət günü ərini əllərində al qırmızı qərənfillər və bayraq ala bürüdülmüş Azərbaycan xalqı, Şəhidlər xiyabanına, Xocalı soyqırımının daşlaşmış əksi - “Ana harayı” abidəsinə və bölgələrimizdəki şəhid məzarlarına ziyarətə axışaraq, şəhidlərin əziz yadigarlarına minnətdarlıq və hörmətini bildirirdi: “Ruhunuz şad olsun, Vətənimin şəhid övladları, artıq uğrunda can verdiyiniz ana torpağımız Qarabağ azadlığa qovuşub, Xocalıda qətl edilən günahsız insanların qanı yerdə qalmayıb...”
Qisas Günü:
10 Noyabr, Xocalı soyqırımının 29-cu ildönümü kimi xatırlanır, ancaq artıq bu gün qisasın alındığı, Vətən müharibəsinin qələbəsi kimi təbliğ edilir. Soydaşlarımızın başına gətirilmiş bu müsibəti hayqıraraq, Xocalı faciəsində yaşananları bir daha dünya ictimaiyyətinin nəzərinə çatdırırıq.
Xocalı Faciəsinin Tanınması:
Bu məqalə ilə dünya ictimaiyyətinə, Xocalı soyqırımının vahşiliyini və Azərbaycan xalqının yaşadığı acını təqdim edirik. Qatil xislətli ermənilərin əsl üzünə yaxından bələd olmalarını və bu insan cəlladlarının iyrənc əməllərinə bir daha şahid olmalarını arzulayırıq. Qələbə günündə Azərbaycan, soyqırım qurbanlarına hörmət və xatirənin bir simbolu kimi qalır, Vətən müharibəsi isə
Azərbaycanın müstəqil və birgə gələcəyinə olan inancını möhkəmləndirir.-
Xocalı vəhşilikləri haqqında xarici jurnalistlərin yazıları:
- Krua l'Eveneman jurnalı (Paris), 25 fevral 1992-ci il: “Ermənilər Xocalıya hücum etmişlər. Bütün dünya eybəcər hala salınmış meyitlərin şahidi oldu.”
- Sandi Tayms qəzeti (London), 1 mart 1992-ci il: “Erməni əsgərləri minlərlə ailəni məhv etmişlər.”
- Faynenşl Tayms qəzeti (London), 9 mart 1992-ci il: “Ermənilər Ağdama tərəf gedən dəstəni güllələmişlər. Azərbaycanlılar 1200-ə qədər cəsəd saymışlar.”
- Xocalı faciəsindən sonra o dəhşətli hadisələri lenta alan Livanlı kinooperator təsdiq etmişdir ki, onun ölkəsinin varlı daşnak icması Qarabağa silah və adam göndərir.
- Tayms qəzeti (London), 4 mart 1992-ci il: “Çoxları eybəcər hala salınmışdır, körpə qızın ancaq başı qalmışdır.”
- İzvestiya (Moskva), 4 mart 1992-ci il: “Videokamera qulaqları kəsilmiş uşaqları göstərdi. Bir qadının sifətinin yarısı kəsilmişdir. Kişilərin skalpları götürülmüşdür.”
- Le Mond qəzeti (Paris), 14 mart 1992-ci il: “Ağdamda olan xarici jurnalistlər Xocalıda öldürülmüş qadın və uşaqlar arasında skalpları götürülmüş, dırnaqları çıxardılmış 3 nəfəri görmüşlər. Bu azərbaycanlıların təbliğatı deyil, bu reallıqdır.”
- R.Patrik, İngiltərənin “Fant men nyus” teleşirkətinin jurnalisti: “Xocalıdakı vəhşiliklərə dünya ictimaiyyətinin gözündə heç nə ilə haqq qazandırmaq olmaz.” və s.
Cəfərova Şəkər Nəsimi rayon Təhsil işçisi
